کربن فعال، معمولاً با نام زغال فعال نیز شناخته می‌شود، یک جاذب سیاه متخلخل است که از کربن با حجم بالا تشکیل شده است. این نوع کربن فعال به طور قابل‌توجهی سخت‌تر و مقاوم‌تر در برابر سایش است و دارای درصد کمتری از خاکستر نسبت به زغال‌های سنگ است. منابع تولید این مواد شامل مواد خام سلولزی (گیاهی)، مواد خام کربنی و مواد خام پلیمری می‌شوند. از جمله مواد اولیه معمول در تولید کربن فعال می‌توان به چوب، پوست میوه و استخوان اشاره کرد. همچنین، مواد خامی مانند زغال سنگ بیتومینه نیز می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

کربن فعال به دو روش شیمیایی و فیزیکی تولید می‌شود. در روش‌های شیمیایی، فرآیندهایی مانند اکسیداسیون، کربن‌دهی، و تفلوئوره شدن کربن انجام می‌شود. یکی از روش‌های شیمیایی معمول، روش تکثیر فسفریک است که در آن مواد اولیه مثل پوسته‌های هسته‌دار و یا چوب در حضور فسفریک اسید به حرارت می‌گردند. در روش‌های فیزیکی، فرآیندهایی مانند پیرولیز و تحریک بخار اعمال شده و مواد اولیه در دمای بالا و بدون حضور هوا تجزیه می‌شوند تا کربن فعال تولید شود.

انواع مختلفی از کربن اکتیو وجود دارد که بر اساس ویژگی‌هایشان و کاربردهای خاص، مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این انواع شامل کربن فعال گرانولی، کربن فعال پودری، کربن فعال میله ای، و کربن فعال خوراکی می‌شوند. همچنین، کربن اکتیو میکروتخلخل، ماکروتخلخل و مزوتخلخل نیز بر اساس ساختار و سطح ظاهری تقسیم‌بندی می‌شوند.

ویژگی‌های کربن اکتیو شامل رسانایی الکتریکی مناسب، پایداری بالا، توانایی بالا در بازیافت مجدد، مقرون به صرفه از لحاظ اقتصادی، و توانایی از بین بردن رنگ، بو و طعم است. عوامل موثر بر جذب کربن اکتیو شامل چگالی، رطوبت، ترکیب، pH، اندازه ذرات، و جذب سطحی می‌باشند.

کربن فعال به عنوان یک جاذب موثر در تصفیه آب و فاضلاب، تصفیه هوا، صنایع غذایی، صنایع کشاورزی، صنایع داروسازی، صنایع آرایشی و بهداشتی، صنایع شیمیایی و پتروشیمی و سایر کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.